Skaning laserowy w służbie archeologii

Geobiz | 24 stycznia 2017 | Newsy

Co można osiągnąć dzięki wykorzystaniu skanowania laserowego terenu i urządzania LiDAR? Wystarczy prześledzić historie kilku archeologicznych projektów, by dowiedzieć się, jak wiele. Na metodzie tej zyskuje wiele różnych dziedzin nauki. Nie tylko geodezja, ale też wspomniana archeologia, historia i kultura. Oto kilka z prac wykonanych z wykorzystaniem danych LiDAR z ostatnich kilkunastu miesięcy.

Tajemnice grodów Pojezierza Ełckiego poznane

Północno-wschodnia Polska to tereny słabo poznane archeologiczne ze względu na podmokły charakter i znaczne zalesienie. Dlatego badania Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie przeprowadzone wokół grodzisk na terenie powiatów ełckiego i grajewskiego stanowią tak znaczną wartość. Pod lupę wzięto 11 obszarów w pobliżu grodzisk i osad obronnych. Archeolodzy odkryli tam m.in. sześć domniemanych cmentarzysk kurhanowych i relikty systemu obronnego z wczesnego średniowiecza. Umożliwiło to zastosowanie ALS – lotniczego skaningu laserowego oraz prospekcji terenowej i geofizycznej. Dane z badań przeprowadzonych w 2015 roku zostały wykorzystane w powstającym w Muzeum Atlasie Grodzisk Jaćwieży, czyli kompendium wiedzy na ich temat.

Nowe, czynne uskoki na Roztoczu

Wiosną ubiegłego roku dowiedzieliśmy się o istnieniu młodego, czynnego uskoku tektonicznego na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Uskok jest strukturą powstałą w wyniku rozerwania mas skalnych oraz przemieszczenia się ich wzdłuż całej powstałej powierzchni.

Uskoki w Roztoczu nie są czymś zaskakującym – po raz pierwszy dostrzeżono je już lata temu, ale nie określono wówczas ich charakteru. Stało się to możliwe dzięki wykonaniu mapy lidarowej. Bez numerycznego modelu terenu bardzo trudno byłoby rozpoznać, czym jest zapadliskowa struktura przebiegające na szczycie wzgórza. Sprawę utrudniały bowiem rozmiary zjawiska i to, że teren jest porośnięty lasem. Lidarowa mapa pozwala „odsiać” warstwę roślinną i dostrzec wyłącznie grunt ze wszystkimi jego nierównościami.

Relikty XIV- wiecznej siedziby rycerskiej

Na pewno istniał, ale nikt nie wiedział, gdzie dokładnie. Dzięki lotniczemu skanowaniu laserowemu archeolodzy w Giecznie w województwie łódzkim odkryli lokalizację średniowiecznego grodu. Dane ze skaningu pozwoliły odnaleźć bardzo dobrze zachowaną fosę z drewnianymi konstrukcjami obronnymi.

Pracowników Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego na właściwy trop naprowadził cieniowany Numeryczny Model Terenu, na podstawie którego zlokalizowano charakterystyczny owal platformy obwiedziony zagłębieniem terenowym typowym dla fosy. Następnie wykonano skan laserowy i na jego podstawie przeprowadzone zostało rozeznanie w terenie. Domniemania o istnieniu w tym miejscu grodu rycerskiego potwierdziły się.

Polskie piramidy na Pomorzu Zachodnim

Przed niespełna rokiem media informowały natomiast o archeologicznym odkryciu w okolicach Dolic w województwie zachodniopomorskim. Szczecińscy naukowcy ustalili wówczas, że na tym terenie znajduje się kilka nieznanych wcześniej monumentalnych grobowców megalitycznych, określanych niekiedy mianem „polskich piramid”. Grobowce pochodzą z okresu między V a III wiekiem p.n.e.

Pracownicy Katedry Archeologii Uniwersytetu Szczecińskiego wykorzystali projekt ISOK – Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami. Jedną ze składowych tego systemu jest System Informacji Geograficznej, który pozwolił na wytypowanie miejsc do analizy. Wyszukiwanie form terenowych na terenach pokrytych lasami możliwe było oczywiście dzięki lotniczemu skaningowi laserowemu. Numeryczne modele terenu pozwalają bowiem z niezwykłą precyzją zlokalizować megalityczne obiekty znane już wcześniej, jak i odkryć te zupełnie nowe. Nawet tych słabo zachowanych. Ponadto metoda pozwala na badania, które w żaden sposób nie kolidują z przepisami odnośnie ochrony konserwatorskiej obszarów leśnych i zabytków z własną formą krajobrazową.